ปรัชญาเมิ่งจื่อ (5)

การกุศลอันเป็นไปเพื่อไขว่คว้าหาศรัทธาแห่งตนนั้น ย่อมไม่อาจให้ผู้คนยอมสยบได้ แต่หากบำรุงเลี้ยงจิตใจผู้คนด้วยศรัทธาแห่งความดีงามแล้วไซร้ ย่อมได้ครองใจคนทั้งแผ่นดิน

ยามยาก เฝ้ารักษาคุณความดีเฉพาะตน เมื่อบรรลุผล อย่าหลงลืมส่งผ่านความดีงามสู่แผ่นดิน

เมิ่งจื่อกล่าวว่า "หากผู้เป็นที่รัก ไม่ต้องการเข้าใกล้ชิดสนิทสนม ให้ถามถึงความเมตตาการุณย์แห่งจิตตน หากไม่อาจปกครองคน ให้ทบทวนตนถึงสติปัญญาความสามารถ(ความรอบรู้และประสบการณ์) หากปฏิบัติต่อผู้อื่นด้วยมารยาท แต่ไร้ผู้คนใส่ใจ ให้ใคร่ครวญท่าทีแห่งความเคารพนั้น การย์ใดที่ไม่บรรลุผลดังคาดหวังไว้ ให้ย้อนทวนถามไถ่ตนเองก่อนเสมอ ต่อเมื่อแก้ไขปรับปรุงตนได้ดังนี้แล้ว การณ์ใดในแผ่นดินย่อมเป็นได้ดังต้องการ"

น้ำใสล้างพู่ประดับหมวก น้ำขุ่นล้างเท้า

เมิ่งจื่อกล่าวว่า "กับคนที่ไร้ซึ่งเมตตาธรรม ยังจะสามารถปรึกษาหารือสิ่งใดได้? พวกเขาไม่ใส่ใจใยดีต่อความปลอดภัยของผู้อื่น ทั้งยังแสวงหาผลประโยชน์ท่ามกลางความพินาศของผู้อื่น เห็นความเสียหายล่มจมของประเทศชาติครอบครัวเป็นเพียงความตื่นเต้นเร้าใจ หากยังสามารถปรึกษาเจรจากับพวกเขา หรือยังจะมีเรื่องราวของประเทศชาติที่ล่มสลายอยู่อีกเล่า?" เมื่อกาลกระโน้น มีเด็กน้อยคนหนึ่งร้องว่า "สายน้ำชางล่างช่างสวยงามสดใสนัก สามารถล้างพู่ประดับบนหมวกฉัน สายน้ำชางล่างช่างยามเจ้าขุ่นนัก เจ้าสามารถ(นำมา)ล้างเท้าข้าได้" ขงจื่อพอได้ฟัง กล่าวว่า "ศิษย์ทั้งหลาย จงฟังให้ดีเถิด น้ำใสใช้ล้างพู่ประดับหมวก น้ำขุ่นใช้ล้างเท้า ทั้งหมดล้วนขึ้นอยู่กับน้ำนั้นเองทั้งสิ้น"

ดังนั้นเอง หากคนผู้หนึ่งประพฤติตนให้เป็นที่น่าอัปยศอดสูแล้ว ผู้อื่นย่อมถือเป็นเหตุให้เหยียดหยามเขา ครอบครัวหนึ่งอันจะพังพิณลงก็ด้วยมีเหตุจากภายใน ผู้อื่นจึงฉวยเหตุทำลายล้างลง ประเทศชาติหนึ่งย่อมต้องมีเหตุให้ผู้อื่นบุกเข้าทำลายล้างได้ ดังบันทึกบทหนึ่งของซ่างซู กล่าวไว้ว่า "เภทภัยร่วงหล่นจากฟ้ายังสามารถหลีกลี้หนีห่าง แต่บาปกรรมความชั่วอันตนเองก่อขึ้นนั้นไม่อาจหลีกพ้นได้"